فرست لاس چیست؟ (FiRST LOSS)

فرست لاس یااولین خسارت یا اولین آتش سوزی در مواردی است که محاسبه کل ارزش مورد بیمه به طور دقیق مشکل می باشد  ویا امکان اینکه کل مورد بیمه بر اثر تحقق خطر بیمه شده (آتش سوزی یا انفجار)از بین برود وجود ندارد،یعنی اینکه اموال بیمه شده در سطح جغرافیایی وسیعی پراکنده اند وفاصله زیادی بین ریسک های محل مورد بیمه وجود دارد که اگر  آتش سوزی و یا انفجاری رخ دهد تنها بخشی از آن دچار خسارت می شود ،در اینگونه موارد منطق  بیمه گزار ایجاب می کند  به اندازه ارزش آن قسمت از ریسکی که خطر مورد نظر وی را تهدید می کند پوشش بیمه ای خریداری نماید.

بیمه گر نیز از آنجاییکه تهیه پوشش اتکایی برای ریسک های با سرمایه سنگین برایش مشکل است ویا واگذاری آن  برایش مقرون به صرفه نیست صدور بیمه نامه بر اساس فرست لاس را ترجیح می دهد.

در بیمه نامه فرست لاس تعهد بیمه گر در هر حادثه ، به مراتب کمتر از ارزش کل مورد بیمه است ،ولی حق بیمه بر اساس کل سرمایه مورد بیمه محاسبه می گردد ولیکن چون تعهد بیمه گر محدود به بخشی از سرمایه است حدود 30 الی 40 درصد تخفیف در حق بیمه  کل آن منظور می گردد.

یک روش دیگر صدور بیمه نامه براساس فرست لاس این است که بیمه گزار جهت آن بخش از ریسکی که احساس خطر بیشتری می کند بیمه نامه خریداری نموده و از بیمه نمودن کل سرمایه مورد بیمه خود صرف نظر می نماید که در این حالت بیمه گر چون خودرا مواجهه با خطرناکترین بخش ریسک میداند نرخ حق بیمه را به مراتب بیشتر از نرخ متعارف بیمه نامه در نظر می گیرد چون در این روش بیمه گر صرفا" میزان MPL را بیمه نموده است.

به همین منظور بیمه گری که قصد صدور  بیمه نامه ای را براساس فرست لاس دارد ،حتما" باید بداند حداکثر خسارت احتمالیMPL(maximum possible loss) براثر تحقق خطرات مورد بیمه چقدر است تا براساس آن بیمه نامه را صادر نماید.

بنابراین دانستن MPL(حداکثر خسارت احتمالی )در موارد بیمه ای که قصد صدور بیمه نامه براساس فرست لاس را دارند بسیار اهمیت دارد به همین منظور سقف تعهد بیمه گر در بیمه نامه فرست لاس معمولا" مساوی ویا کمتر از میزان MPLباید باشد تا توازنی در پذیرش ریسک ودریافت حق بیمه وجود داشته باشددر غیر اینصورت صدور بیمه نامه بر اساس فرست لاس مفهومی نداردوعملا" کاری غیر فنی است.    

MPL((maximum possible loss عبارت است از حداکثر میزان خسارتی تخمینی که در ازای یک نوع حادثه ی مشخص مثل آتش سوزی یا انفجار (غیر از آتش سوزی و انفجار ناشی از اعمال تروریستی ،آتش سوزی عمدی ،حوادث فاجعه آمیز طبیعی مثل زلزله و سقوط هواپیماو آتش سوزی های ناشی ار حوادث فاجعه آمیز) در طول اعتبار بیمه نامه به موضوع بیمه وارد خواهد شد  و به صورت درصدی از ارزش کل مورد بیمه توسط کارشناس بازدید اولیه و ارزیاب ریسک  بیان می‏شود.

در تعریف MPLگفته می شود زمانی که آتش سوزی رخ می دهد ، هیچیک از سیستم های اطفاء حریق کار خودرا به درستی انجام نمی دهند و در واقع کارایی خودرا از دست داده و آتش سوزی یا خود به خود با مانع برخورد می کند و خاموش  می شود و یا هیچ موادی برای سوختن باقی نمی ماند .

EML(estimated maximum loss) عبارت است از میزان خسارت ممکنی که در ازای حادثه ای به موضوع بیمه وارد شده است و به صورت درصدی از ارزش کل موضوع بیمه توسط ارزیاب خسارت(loss adjuster) برآورد می شود.

در تعریف EMLگفته می شود زمانی که آتش سوزی رخ می دهدکلیه سیستم های اطفاء حریق کار خود را به درستی انجام می دهند و هیچ سیستمی از کار نمی افتد و آتش بوسیله نیرو های امداد و نجات اطفاء می گردد. لذا مقدار خسارت ایجاد شده حداکثر خسارت ممکنی است که رخ داده است.

شرکت بیمه اتکایی سویس ری با اقتباس از سازمان اروپایی CEA(comity Europenes assurance)MPLوEML را اینگونه تعریف می کند:

MPLحداکثر خسارت در حالی است که آتش سوزی واقع شود و هیچ یک از سیستمهای اطفاء حریق نتوانند به وظایف خود عمل کنند و آتش سوزی خود به خود با مانع برخورد نماید و یا موادی برای سوختن باقی نماند و آتش خاموش شود.

EMLمورد بیمه در حالت عادی و نرمال خود قرار دارد و کلیه تأسیسات و سیستمهای اطفایی در حد مورد انتظار مورد استفاده قرار می گیرند و موثر واقع می شوند و شرایط غیر عادی و اتفاقی نیست.  

با دو تعریف بالا در می یابیم که MPL در زمان ارزیابی سطح ریسک موضوع بیمه به منظور پذیرش ریسک برای بیمه نمودن  کاربرد داشته، لیکن EML برای تعیین ارزش خسارت پس از وقوع حادثه برای تعیین میزان خسارت به کار می رود.

مقدار EML یا MPL در یک مورد بیمه ویا  سیستم (اعم از یک ماشین، یک ساختمان، یک مجموعه ی ساختمانی و ...) را می توان هم به صورت درصدی از ارزش کل مورد بیمه و هم به صورت تفکیک شده برای هر یک از اجزای مورد بیمه که قابل تفکیک هستند محاسبه کرد.

 به عنوان  مثال برای یک نیروگاه می توان MPL (حداکثر خسارت احتمالی )کل نیروگاه را به صورت درصدی از ارزش کل نیروگاه محاسبه کرد و یا در صورت قابل تفکیک بودن  برای هر یک از اجزای نیروگاه (مثلاً بویلر، کندانسور، توربین و ...) به طور جداگانه محاسبه را انجام داد.

به علاوه مقدار MPL را می توان در ازای حوادث و خطرات گوناگون  تحت پوشش مورد بیمه نیز  به تفکیک بیان کرد. به طور مثال برای یک نیروگاه اعلام کرد MPL حاصل از انفجار 60% و MPL حاصل از آتش سوزی 45% است.

روش محاسبه­ی MPL

درست است که بیمه گران برآورد MPLرا ابزاری در روش پذیرش خطر می دانندولی نحوه محاسبه آن از یک کشور به کشور دیگر و حتی از یک کارخانه به کارخانه دیگر متفاوت است.هیچوقت دو کارشناس نمی توانند در محاسبات و برآورد خود، از میزان MPLواحد و یکسانی در یک ریسک برخوردار باشند ،به همین منظور محاسبه دقیق MPLکار بسیار حساس و در خور کارشناسان متخصص است،زیرا ذره ای خطا در محاسبه میزان MPLهم بیمه گر و هم بیمه گران  اتکایی را به بی راهه هدایت می کند ،لذا اگر  بیمه گری در سهم واگذاری اتکایی خود محاسبه دقیقی از میزان MPLاظهار شده خود نداشته باشد و در زمان بروز حادثه ،میزان خسارت وارده بیش از میزان MPLاعلامی آنها باشد جریمه خواهند شد.به همین منظوربهترین و قابل اعتمادترین روش برای محاسبه ی MPL استفاده از داده های آماری است. در اینجا با یک مثال چگونگی محاسبه را شرح می دهیم؛

فرض کنیم آمار موجود خسارت های ناشی از وقوع اتصال های  کوتاه شبکه برق در توربین های تعدادی نیروگاه گازی مدل V94-2به شرح جدول 1 باشد:

جدول1: آمار میزان خسارت وارده به توربین مدل V94-2نیروگاه های گازی مختلف به علت اتصال کوتاه

بر اساس تعریف ارائه شده از MPL، حداکثر خسارت احتمالی ناشی از اتصال کوتاه در نیروگاه های مورد بررسی برابر با 60% است. بدیهی است EML برآورد شده برای نیروگاه A برابر با 10% ، نیروگاه B برابر با 15% و نیروگاه C60%و... است.

مشکل عمده در استفاده از این روش، محدودیت دسترسی به آمار تفکیکی هر توربین برای انواع نیروگاه ها می باشد.

روش دیگری نیز برای محاسبه ی MPL وجود دارد که عبارت است از تفکیک ریز اجزای سیستم و تعیین سطح آسیب پذیری آن در برابر هر حادثه.

به طور مثال یک توربین شامل Casing ، گیربکس، پره ها و شفت می باشد. ارزش هر یک از این بخش ها نیز مشخص است. برای تعیین MPL  ناشی از اتصال کوتاه شبکه، لازم است اثر اتصال کوتاه بر تک تک این اجزا تعیین شود. چگونگی اثرگذاری اتصال کوتاه بر اجزای سیستم را می توان از شبیه سازی یا تجربه تعیین کرد.در اینجا، وقوع شدیدترین اتصال کوتاه در شبکه، منجر به ایجاد تنش های شدید در شفت و نهایتاً شکستن آن خواهد شد. در پی شکستن شفت، پره های توربین نیز از بین خواهند رفت. بنابراین MPL در این حالت عبارت است از

لازم به یادآوری است، برای هر نوع حادثه ای بر اساس آمار میزان خسارت واقع شده، سطح وقوع یا احتمال وقوع خسارت محاسبه می شود. به نوعی می توان با استفاده از داده های آماری میزان شدت و تواتر خسارات را بررسی کرد. برای مثال گفته می شود در 5 درصد نیروگاه ها اتصال کوتاه با تواتر کم و  شدت زیاد و در 10 درصد نیروگاه ها آتش سوزی با تواتر زیاد و شدت کم و بعضا" با تواتر کم و شدت زیاد  در توربین رخ می دهد.